Logistics là gì? Khái niệm, vai trò và các mô hình phổ biến

1. Logistics là gì? Đặc điểm của dịch vụ logistics hiện đại

Logistics là quá trình hoạch định, tổ chức và kiểm soát dòng chảy của hàng hóa, thông tin và dịch vụ trong toàn bộ chuỗi cung ứng - từ điểm xuất phát của nguyên vật liệu đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Hoạt động này bao gồm các nghiệp vụ như đóng gói, giao hàng, lưu kho, quản lý kho, xử lý đơn hàng, vận chuyển và giải quyết vấn đề trong chuỗi cung ứng. 

Còn theo Điều 233 Luật Thương mại 2005 quy định rằng: Dịch vụ logistics là hoạt động thương mại, theo đó thương nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công việc bao gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch vụ khác có liên quan đến hàng hoá theo thoả thuận với khách hàng để hưởng thù lao. 

Đặc điểm của dịch vụ logistics hiện đại:

• Vận hành khép kín từ A - Z: Dịch vụ logistics hiện đại cung cấp quy trình toàn diện từ lấy hàng tận nơi, vận chuyển đến 34 tỉnh thành, thu hộ COD, quản lý hoàn hàng, cho đến việc tích hợp phần mềm tiện dụng.
• Giảm tải cho doanh nghiệp: Các doanh nghiệp không cần tự đi gửi hàng hay ghi đơn, tiết kiệm đáng kể thời gian và công sức vận hành.
• Tối ưu bằng công nghệ: Giúp theo dõi đơn hàng theo thời gian thực, quản lý đơn qua app, hỗ trợ tự động in đơn và đối soát COD minh bạch, ứng dụng cả AI và IoT trong quản lý chuỗi cung ứng.

2. Vai trò của logistics đối với nền kinh tế

Không chỉ là hoạt động vận tải đơn thuần, logistics đóng vai trò như “mạch máu” của nền kinh tế. Đây là chìa khóa để tối ưu hóa chi phí, thúc đẩy hiệu suất kinh doanh và mở rộng thị trường, góp phần quan trọng vào sự phát triển và hội nhập toàn cầu của quốc gia.

1 - Kết nối các hoạt động kinh tế:

• Logistics đảm bảo dòng chảy vật chất từ nơi cung cấp nguyên vật liệu, đến nhà máy sản xuất, qua hệ thống phân phối và cuối cùng đến tay người tiêu dùng. Nếu không có logistics, sản xuất và tiêu dùng sẽ là những "hòn đảo" biệt lập, không thể hình thành nên thị trường.
• Logistics giúp điều phối và phân bổ các nguồn lực (hàng hóa, nguyên liệu, nhân lực) từ nơi dư thừa đến nơi thiếu hụt, đảm bảo các hoạt động kinh tế diễn ra hiệu quả trên phạm vi toàn quốc và toàn cầu.

2 - Tối ưu hóa chi phí, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh

• Một hệ thống logistics hiệu quả giúp giảm thiểu chi phí vận tải, chi phí lưu kho, chi phí quản lý tồn kho và chi phí xử lý đơn hàng. Chi phí logistics thấp đồng nghĩa với giá thành sản phẩm giảm, giúp doanh nghiệp tăng lợi thế cạnh tranh.
• Đối với một quốc gia, chi phí logistics thấp là một yếu tố cực kỳ hấp dẫn để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu. Một quốc gia có hệ thống cảng biển, sân bay, đường bộ hiện đại và quy trình thông quan nhanh chóng sẽ có lợi thế vượt trội.

3 - Là nền tảng cho sự bùng nổ của Thương mại điện tử (E-commerce)

• Tốc độ giao hàng, chi phí vận chuyển và sự nguyên vẹn của sản phẩm khi đến tay khách hàng là những yếu tố logistics quyết định sự thành bại của một doanh nghiệp thương mại điện tử.
• Các dịch vụ như giao hàng hỏa tốc, giao hàng trong ngày, các điểm lấy hàng tự động,... đều là những sản phẩm của ngành logistics hiện đại.

4 - Thúc đẩy thương mại và hội nhập kinh tế quốc tế

• Mọi hoạt động giao thương quốc tế, từ việc nhập khẩu máy móc, nguyên liệu cho sản xuất đến xuất khẩu nông sản, hàng dệt may, điện tử,... đều phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thống logistics (vận tải biển, hàng không, thủ tục hải quan).
• Các hiệp định thương mại tự do (FTA) sẽ chỉ nằm trên giấy nếu không có một hệ thống logistics đủ mạnh để vận chuyển hàng hóa qua lại giữa các quốc gia một cách nhanh chóng và tiết kiệm.

5 - Tạo ra việc làm và đóng góp trực tiếp vào GDP: Ngành dịch vụ logistics tạo ra giá trị gia tăng và một lượng lớn việc làm cho xã hội, bao gồm: tài xế, nhân viên kho, chuyên viên chuỗi cung ứng, chuyên viên khai báo hải quan, nhân viên giao hàng, lập trình viên cho các nền tảng logistics.,..

3. Các thành phần chính của hoạt động Logistics

Logistics là một phần quan trọng của chuỗi cung ứng, bao gồm các hoạt động chính sau:

• Vận tải (Transportation): Di chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, là yếu tố cốt lõi trong logistics.

• Kho bãi (Warehouse): Lưu trữ và bảo quản hàng hóa an toàn, đảm bảo hàng luôn sẵn sàng cho các khâu tiếp theo.

• Quản lý hàng tồn kho (Inventory Management): Kiểm soát số lượng hàng hóa để cung ứng kịp thời, tránh tình trạng thừa hoặc thiếu hàng.

• Quản lý đơn hàng (Order Fulfillment): Tiếp nhận, chuẩn bị và giao đơn hàng đúng hạn, nâng cao sự hài lòng của khách hàng.

• Dịch vụ khách hàng (Customer Service): Đảm bảo trải nghiệm hài lòng cho khách hàng trong suốt quá trình giao nhận từ lúc đặt hàng đến khi nhận hàng.

• Hệ thống thông tin Logistics (Logistics Information System): Ứng dụng công nghệ để quản lý, giám sát và tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng.

4. Phân biệt logistics với chuỗi cung ứng?

Chuỗi cung ứng: 

• Là một mạng lưới lớn và phức tạp, bao gồm tất cả các bên liên quan trực tiếp và gián tiếp đến quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm như: các nhà cung cấp, nhà sản xuất, nhà phân phối, nhà bán lẻ và khách hàng. 
• Bao trùm mọi hoạt động từ khi nguyên liệu thô được khai thác, qua các giai đoạn sản xuất, vận chuyển, phân phối, cho đến khi sản phẩm cuối cùng đến tay người tiêu dùng.

Logistics: 

• Là một bộ phận nằm bên trong chuỗi cung ứng. 
• Nhiệm vụ chính: Tập trung vào việc vận chuyển và lưu kho hàng hóa, đảm nhiệm các hoạt động như vận tải, quản lý kho bãi, xử lý đơn hàng, đóng gói và thu tiền hộ. 
• Mục tiêu: Đảm bảo hàng hóa được di chuyển một cách hiệu quả và kịp thời, tối ưu hóa chi phí và nguồn lực trong suốt hành trình.

5. Các loại hình logistics phổ biến hiện nay

5.1. Logistics đầu vào (Inbound logistics) 

Đây là toàn bộ quá trình quản lý dòng chảy của nguyên vật liệu và hàng hóa từ nhà cung cấp đi vào doanh nghiệp. Bao gồm các hoạt động chính như tìm nguồn cung, mua hàng, vận chuyển, tiếp nhận và quản lý kho bãi cho hàng hóa đầu vào.

Logistics đầu vào đảm bảo nguồn cung ứng luôn sẵn sàng, đúng thời điểm và có chi phí tối ưu, giúp hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp không bị gián đoạn.

5.2. Logistics đầu ra (Outbound logistics)  

Logistics đầu ra là quá trình quản lý dòng chảy hàng hóa đi từ doanh nghiệp đến tay người tiêu dùng. Bao gồm việc lưu trữ, vận chuyển và phân phối sản phẩm đã hoàn thiện đến các cửa hàng bán lẻ hoặc trực tiếp tới khách hàng. 

Mục tiêu chính là đảm bảo sản phẩm đến tay khách hàng đúng thời gian, đúng địa điểm, nguyên vẹn và với chi phí hợp lý, nhằm tối đa hóa sự hài lòng của khách hàng.

5.3. Logistics ngược (Reverse logistics)  

Logistics ngược (Reverse logistics) là quy trình quản lý dòng chảy của hàng hóa đi ngược lại, từ khách hàng về lại nhà sản xuất hoặc nhà phân phối. Bao gồm các hoạt động như tiếp nhận hàng trả về, vận chuyển, kiểm tra, phân loại và xử lý (đổi hàng, sửa chữa, tân trang, tái chế hoặc tiêu hủy).

Mục tiêu chính là xử lý hàng trả về một cách hiệu quả để giữ chân khách hàng, thu hồi lại giá trị tối đa từ sản phẩm và giảm thiểu tác động đến môi trường.

6. Các mô hình logistics phổ biến hiện nay

6.1. 1PL - Doanh nghiệp tự quản lý logistics

1PL (First-Party Logistics) là mô hình mà các chủ shop/doanh nghiệp tự mình quản lý và thực hiện toàn bộ các hoạt động logistics, trực tiếp thực hiện các khâu từ đóng gói, vận chuyển cho đến quản lý hàng tồn kho.

Ưu điểm: Doanh nghiệp có thể kiểm soát toàn bộ quy trình từ sản xuất đến khi hàng đến tay khách hàng. Mô hình này phù hợp với các shop có quy mô nhỏ, ít sản phẩm hoặc số lượng đơn hàng còn hạn chế.

6.2. 2PL – Logistics thuê một phần dịch vụ

2PL (Second-Party Logistics) là mô hình mà doanh nghiệp sẽ thuê một phần dịch vụ logistics từ một bên thứ ba. Thay vì tự mình làm tất cả, các chủ shop có thể thuê một công ty chuyên nghiệp để hỗ trợ các hoạt động như vận chuyển, kho bãi hoặc làm thủ tục hải quan.

Ưu điểm: Doanh nghiệp vẫn tự quản lý phần lớn quy trình logistics của mình nhưng đã được giảm bớt gánh nặng đáng kể ở những khâu chuyên biệt, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí vận hành, đảm bảo hiệu quả của các công việc đòi hỏi chuyên môn cao.

6.3. 3PL – Logistics bên thứ ba toàn diện

3PL (Third-Party Logistics) là mô hình mà một công ty sẽ ủy thác hoàn toàn dịch vụ logistics của mình cho một đối tác bên thứ ba (3PL) chuyên nghiệp. Đối tác 3PL sẽ cung cấp giải pháp tích hợp bao gồm nhiều dịch vụ đa dạng từ kho bãi, vận chuyển hàng hóa, thủ tục hải quan, quản lý hàng tồn kho, vận tải đường bộ, đường biển, đường hàng không,... cho đến các dịch vụ chuyên biệt hơn như vận chuyển chéo, đóng gói xuất khẩu và quản lý hoàn hàng.

Ưu điểm: Giúp doanh nghiệp giảm bớt mọi gánh nặng liên quan đến logistics, tập trung toàn lực vào các hoạt động cốt lõi như sản xuất và tiếp thị. 

6.4. 4PL – Logistics kết hợp tư vấn và phân tích

4PL (Fourth-Party Logistics) là mô hình quản lý chuỗi cung ứng cao cấp và toàn diện hơn so với các mô hình trên. Thay vì chỉ thực hiện các hoạt động logistics, mỗi đơn vị 4PL đóng vai trò như một đối tác chiến lược. Họ tập trung vào việc tư vấn, phân tích và điều phối các nhà cung cấp dịch vụ 3PL để xử lý những phần cụ thể của chuỗi cung ứng.

Ưu điểm: Giúp doanh nghiệp đạt được hiệu quả vượt trội trong việc quản lý và vận hành chuỗi cung ứng.

6.5. 5PL – Logistics tích hợp công nghệ tối ưu chuỗi cung ứng

5PL (Fifth-Party Logistics) tập trung vào giải quyết các vấn đề chiến lược trên toàn bộ chuỗi cung ứng thông qua công nghệ. Một đơn vị 5PL sẽ ký hợp đồng với một nhóm các 4PL và đến lượt các 4PL này sẽ điều phối mạng lưới 3PL của riêng họ. Tuy nhiên, 5PL vẫn là công ty trực tiếp làm việc với thương hiệu hoặc nhà bán lẻ, sử dụng mạng lưới rộng lớn các đối tác 4PL để quản lý hoạt động logistics cho khách hàng.

Ưu điểm: Các công ty 5PL khai thác các công nghệ như robot, blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) và Bluetooth beacon nhằm tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng, tăng tính linh hoạt, giảm chi phí và cải thiện tính bền vững cho mạng lưới kinh doanh.

7. Quy trình cơ bản trong logistics

Bước 1: Lập kế hoạch vận chuyển và lưu kho

• Xác định khối lượng, tần suất và yêu cầu thời gian giao hàng của khách hàng để đưa ra giải pháp logistics phù hợp.
• Phân loại hàng hóa (dễ vỡ, cần bảo quản lạnh, hàng nguy hiểm, v.v.) để lựa chọn phương tiện, quy trình đóng gói và lưu kho chuyên biệt.
• Lựa chọn và thiết lập các lộ trình tối ưu về mặt chi phí và thời gian, bao gồm cả các điểm trung chuyển và kho bãi.

Bước 2: Xử lý và quản lý đơn hàng

• Theo dõi trạng thái của từng đơn hàng từ khi nhận đến khi hoàn tất.
• Xác nhận thông tin đơn hàng, địa chỉ giao nhận và các yêu cầu đặc biệt một cách chính xác.
• Chỉ đạo, sắp xếp quy trình lấy hàng, đóng gói và dán nhãn sao cho hiệu quả nhất trong kho.

Bước 3: Vận chuyển và giao nhận

• Tận dụng linh hoạt các phương thức vận tải như đường bộ, đường biển, đường hàng không để tối ưu chi phí và thời gian cho từng loại hàng hóa và tuyến đường.
• Thực hiện các biện pháp bảo vệ hàng hóa khỏi hư hỏng, mất mát trong suốt quá trình vận chuyển.
• Phối hợp chặt chẽ với các đối tác vận tải để cam kết thời gian giao hàng chính xác, đáp ứng kỳ vọng của khách hàng.

Bước 4: Kiểm soát và báo cáo hiệu quả

• Phân tích chi phí vận chuyển, lưu kho và xử lý đơn hàng thực tế so với kế hoạch đã đề ra.
• Ghi nhận và báo cáo về các vấn đề phát sinh như hàng bị trả lại, hư hỏng hoặc giao sai.
• Đo lường các chỉ số hiệu suất quan trọng như tỷ lệ giao hàng đúng hạn, độ chính xác của đơn hàng và thời gian chu kỳ đơn hàng để liên tục cải tiến quy trình logistics.

8. Giải pháp logistics toàn diện từ GHTK

GHTK sở hữu nền tảng công nghệ tự chủ và mạng lưới hạ tầng phủ rộng. GHTK không chỉ cung cấp dịch vụ giao nhận mà còn là đối tác chiến lược thiết kế nên các chuỗi cung ứng linh hoạt và hiệu quả chi phí cho doanh nghiệp. 

1 - Tư vấn & thiết kế giải pháp logistics theo ngành hàng: Thay vì áp dụng một khuôn mẫu cố định, GHTK bắt đầu từ việc phân tích chi tiết đặc thù vận hành của mỗi doanh nghiệp: đặc điểm ngành hàng, thói quen người tiêu dùng, nhu cầu giao nhận và khả năng mở rộng. Từ đó, GHTK xây dựng giải pháp vận hành phù hợp, vừa tiết kiệm chi phí vừa đảm bảo trải nghiệm người dùng.

2 - Giải pháp kho bãi thông minh: GHTK sở hữu hơn 800 kho phủ khắp 34 tỉnh thành với tổng diện tích trên 300.000m². GHTK còn phát triển công nghệ quản lý kho hàng thông minh, đóng vai trò trọng tâm trong giải pháp logistics toàn diện cho doanh nghiệp.

3 - Tối ưu hoá lưu trữ và phân phối: GHTK ứng dụng phương thức kho phân tán, cho phép lưu trữ hàng hóa gần hơn với khách hàng. Nhờ đó:

• Rút ngắn thời gian giao nhận.
• Giảm chi phí vận chuyển chặng cuối (last-mile).
• Dễ dàng thích ứng với nhu cầu biến động tại từng khu vực.

4 - Hạ tầng công nghệ lõi tự chủ: GHTK tự xây dựng toàn bộ hệ thống công nghệ lõi, bao gồm: 

• OMS (Hệ thống Quản lý Đơn hàng), TMS (Hệ thống Quản lý Vận tải) và WMS (Hệ thống Quản lý Kho) với khả năng tích hợp linh hoạt và cá nhân hóa cao.
• Thuật toán định tuyến tối ưu theo điều kiện địa hình thực tế.
• Hệ thống phân tích dữ liệu vận hành, dự đoán tắc nghẽn và điều phối theo thời gian thực.
• Tích hợp dễ dàng với ERP (Quản trị nội bộ), CRM (Quản trị quan hệ khách hàng) hoặc POS (Hệ thống bán hàng) của doanh nghiệp – yếu tố quan trọng để tạo nên chuỗi cung ứng liền mạch.

5 - Định hướng hạ tầng nội địa: Với nền tảng đường bộ là chủ đạo, GHTK xây dựng hạ tầng logistics tối ưu: 

• Phủ sóng 100% xã, phường trên toàn quốc.

• Hệ thống trung tâm điều phối theo cụm vùng, xử lý nhanh trong ngày.

• Kết hợp vận tải đường bộ và đường hàng không, đặc biệt trên trục Bắc – Nam và các tuyến đảo.

6 - Hệ thống vận hành song song và kết nối sâu với đối tác: Hệ thống cho phép dữ liệu được chia sẻ và cập nhật ngay lập tức, tạo ra một "nguồn thông tin duy nhất" cho mọi khâu: từ lúc đối tác khởi tạo đơn hàng (lấy hàng), chuyển qua khâu đóng gói và phân tuyến thông minh tại các trung tâm, cho đến quá trình vận chuyển thực tế. Sự kết nối sâu này đảm bảo rằng các quy trình phức tạp như đối soát COD (thu hộ tiền mặt) và trả hàng hoàn đều diễn ra tự động, nhanh chóng và chính xác.

Logistics đóng vai trò là "mạch máu" thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hiện đại, đảm bảo mọi dòng chảy thương mại diễn ra thông suốt. Qua việc tìm hiểu Logistics là gì và các mô hình vận hành, doanh nghiệp sẽ nắm được chìa khóa cạnh tranh. 

Để tối ưu hóa chuỗi cung ứng và bứt phá thị trường, hãy liên hệ ngay với GHTK để được tư vấn giải pháp logistics toàn diện!